نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه اصفهان
2 عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This research has studied the feasibility of EFQM indictors at Iran, Tehran, and Shahid Beheshti medical sciences universities libraries. Statistical population of this study consists of all managers and librarians at these three universities. Collected data were analysed using t-test, independent t, and LSD. Findings showed that there is possibility of implementing nine indicators (leadership, policy and strategy, employees, partnerships and resources, processes, customers results, employees results, community results, and key performance results) at Iran, Tehran, and Shahid Beheshti medical sciences universities libraries.
Since, in this research, employees point of views at these three universities about feasibility of model indicators based on demographic characteristics (gender, position, field of study, educational certificate, years of service, and university) were studied, results showed that there is significant difference between employees point of views with regard to feasibility of European Foundation Quality Management based on gender, position, field of study, and educational certificate (P<.05). But, there was no significant difference between employees point of views with regard to feasibility of EFQM based on years of service, and university.
کلیدواژه‌ها [English]
مقدمه
امروزه توجه به رضایت مشتری امری است که به سازمان‌های تجاری و تولیدی که صرفاً با منابع اقتصادی به پیروزی بر رقیبان تجاری و بقا در بازار جهانی می‌اندیشند، محدود نمی‌شود، بلکه در مراکز غیرتجاری نظیرکتابخانهها و مراکز اطلاع‌رسانی نیز موضوعی مطرح و مورد تأمل و تدبیر است(اسدیکیا ،١٣٨٣: 124). کتابخانهها از نشانه‌های بارز بالندگی فرهنگ و تمدن، مایه گسترش دانش، قوام آیین‌ها و استحکام باور ملت‌ها هستند و به منزله نهادهایی که در عصر بیکران اطلاعات بیشترین بار رسالت سنگین اطلاع‌رسانی را به دوش می‌کشند، نیازمند اداره مطلوب، کارا و اثربخش هستند. کتابخانهها از نظر وظیفه اطلاع رسانی، آموزش و پژوهش باید در جامعه مطرح بوده ، ادامه زندگی بالنده آنها و مراکز اطلاع رسانی جز از راه مدیریت صحیح میسر نیست. مدیریت کتابخانه نیز مانند مدیریت سایر مراکز و سازمان‌ها به خلاقیت، ابتکار، مهارت‌ها وفنون اساسی نیاز دارد. چنانچه نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان از خدمات به هر نحوی برآورده نشود، یا پاسخگویی به درستی صورت نگیرد و آنچه می‌خواهند دریافت نکنند یا به نحو مطلوبی دریافت نکنند، از کتابخانه گریزان شده و آنچه با صرف هزینه مالی، وقت و نیروی انسانی به دشواری فراهم آمده و سامان داده شده است، مهجور و بدون استفاده می‌ماند(اسدیکیا، ١٣٨٣: 126). کتابخانهها در هر نوع و اندازه‌ای‌که باشند، به منظور دستیابی به سرآمدی مدیریت و رهبری نیاز دارند. یک کتابخانه سرآمد برمبنای مشخصه‌های مرتبط به هم که ذاتاً درسطحی متمرکز اجرا می‌شوند- بنا شده است؛ به طوری که انتظارات همه ذی‌نفعان خود را پاسخ می‌دهند و یا حتی این انتظارات را ارتقا می‌بخشند(هرگت وهیرل[1] ٢٠٠٧ :227).
همگام با توسعه اجتماعی و رشد سازمان‌ها، عملکرد کتابخانهها نیز تغییرکرده است و کتابخانهها در یک سیستم مرتبط جغرافیایی و حتی جهانی قرار گرفته‌اند، و همین امر مستلزم تجدید نظر در اداره کتابخانهها و به کارگیری روشهای علمی است. عصر اطلاعات و تغییر نیاز مراجعه‌کنندگان این نهاد‌ها با پیشرفت تکنولوژی میدان کتابخانهها را بر آن داشت تا از روش مدیریتی درستی استفاده نمایند (علوی١٣٧٦، به نقل از مکوندی،١٣٨٦). بنابراین، رویکرد نوین مدیریت کیفیت فراگیر[2] در اداره کتابخانه و مراکز اطلاع‌رسانی برای افزایش کیفیت خدمات ارائه شد. نظام مدیریت کیفیت فراگیر، روشی مناسب برای دستیابی به کارآیی و اثربخشی است که به موجب آن دستاورد‌هایی، نظیر: موفقیت در بلند مدت، رفع نیاز کارکنان، مشتریان و سایر ذی‌نفعان جامعه به طور نسبی حاصل می‌شود. آنچه به عنوان ابزاری کلیدی و کارآمد می‌تواند وجهه‌ای کاربردی به مدیریت کیفیت فراگیر بخشد و آن را از جنبه صرفاً تئوریک خارج سازد، به کارگیری مدل‌های تعالی سازمانی(نظیرمدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی[3]، مدل دمینگ[4]، و مدل مالکوم بالدریج[5]) و برقراری مکانیزم‌های ارتباطی قوی و هم‌راستا، بین این مدل‌ها و سیستم مدیریت کیفیت است (حسن زاده ونجفقلی نژاد،١٣٨٧: 86).
تاکنون انواع گوناگونی از مدل‌های تعالی سازمانی معرفی و استفاده شده‌اند که مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی، از شناخته‌ترین آنهاست‌که بیشترین کاربرد را در ارزیابی عملکرد سازمان‌ها دارد. در این پژوهش، به بررسی دیدگاه‌های کارکنان کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی ایران، تهران، و شهید بهشتی در مورد امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت بنیاد اروپایی پرداخته شده است.
تحقیقاتی در داخل و خارج از کشور صورت گرفته که به نوعی با مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانهها مرتبط است، که برخی از موارد آن به شرح زیر است:
مشهدی تفرشی (١٣٨٦) در ارزیابی سطح مدیریت کیفیت فراگیر در کتابخانههای مرکزی علوم‌پزشکی به این نتیجه رسید که کتابخانههای مرکزی دانشگاههای علوم پزشکی کشور در سطح اهتمام به سرآمدی قرار داشته، و در همه پنج معیار توانمندسازها در سطح پایین سرآمدی قرارگرفته‌اند و همچنین، ارتباطی بین سطح امتیاز و رضایت کاربران دیده نشد.
خالویی (١٣٨٦) در ارزیابی سطح مدیریت‌کیفیت فراگیر درکتابخانه‌های مرکزی دانشگاههای الزهرا و تربیت مدرس به این نتیجه رسیدکه نگرش مدیریت هر دوکتابخانه به دور از سبک مدیریت کیفیت بوده، هر دو کتابخانه از نظر مدیریت کیفیت جامع در سطح پایینی قرار دارند و تفاوت معناداری میان مفاهیم نه گانه مدل مدیریت بنیاد اروپایی در این کتابخانهها وجود ندارد.
فرج پهلو، مهرعلی زاده، و آخشیک(1388) در بررسی مقایسهای سنجش کیفیت مدیریت فناوری اطلاعات کتابخانههای دانشگاههای شهید چمران اهواز و علوم پزشکی جندی شاپور در به کارگیری الگوی تعالی سازمانی (EFQM) به این نتیجه رسیدندکه کتابخانههای مورد بررسی از جهت مدیریت کیفیت فناوری اطلاعات از سطحی نسبتاً متوسط برخوردارند.
تراکولو[6] و دیگران (2005) کیفیت خدمات کتابخانه تخصصی مؤسسه ملی سرطان در شمال شرق ایتالیا را به منظور ارزیابی و بهبود خدمات این کتابخانه، بررسی کردند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در ابتدای خود ارزیابی، هر سازمانی از نظر سرآمدی و کیفیت در سطحی متوسط یا پایین قرار دارد. خود ارزیابی، روشی است برای بهبود عملکرد سازمان‌ها و سبب می‌شود که سازمان‌ها در آینده به بهبود مستمردر کیفیت خدمات و منابع خود دست یابند.
دایز[7] و دیگران (2005) در ارزیابی سرآمدی و کیفیت در کتابخانههای دانشگاهی اسپانیا با استفاده از مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی به این نتیجه رسیدندکه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در این کتابخانهها معتبر است، بنابراین کتابخانههای دیگر با ساختار مشابه مانند کتابخانههای عمومی، کتابخانههای تخصصی، و دیگر مراکز اطلاع رسانی هم می‌توانند از این مدل برای ارزیابی عملکرد استفاده کنند.
هرگت وهیرل (٢٠٠٧) در پژوهشی با عنوان "سرآمدی درکتابخانه‌ها؛ روش و رویکردی نظام‌مند و منسجم" مدل جامع، منسجم و مداوم مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی را برای تضمین آینده کتابخانهها پیشنهاد کردند و به این نتیجه رسیدند که مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی قابل انطباق به بخش‌های غیرانتفاعی مانند کتابخانه بوده، باعث آشکار شدن نقاط ضعف وقوت خدمات کتابخانه می‌شود. آنها دریافتند که سرآمدی درکتابخانه‌ها می‌تواند در یک روش قابل اندازه‌گیری توسعه یابد.
تاری[8](2010) در پژوهشی با عنوان "روشهای خود ارزیابی؛ اهمیت پیگیری برای کامیابی" به بررسی متون در زمینه خود ارزیابی و شرح مزایا و معایب معیارهای مدل خودارزیابی مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی می‌پردازد. نویسنده در این پژوهش ابتدا، به بررسی متون در زمینه خود ارزیابی می‌پردازد و سپس روش مطالعه موردی را بر اساس ده مورد از خدمات فراهم شده به وسیله دانشگاه دولتی اسپانیا به منظور معرفی معایب و سودمندی‌های معیارهای خود ارزیابی به کار می‌برد. یافته‌ها نشان می‌دهد که، اولاً متون، خودارزیابی را برای عموم و برای آموزش عالی پیشنهاد می‌کند و ثانیاً، موانع و معایب و معیارهای موفقیت و اهمیت پیگیری برای خود ارزیابی موفق را بیان می‌کند.
سؤال کلی این پژوهش این است که میزان امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران تا چه اندازه است. بر اساس این سؤال کلی، نه سؤال زیر مطرح می‌شود:
١ . میزان امکان استقرار مؤلفه رهبری در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٢. میزان امکان استقرار مؤلفه خط‌مشی و استراتژی در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٣ . میزان امکان استقرار مؤلفه منابع انسانی درکتابخانه‌های دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٤ . میزان امکان استقرار مؤلفه شرکت‌ها ومنابع در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٥ . میزان امکان استقرار مؤلفه فرایندها در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٦ . میزان امکان استقرار مؤلفه نتایج مشتریان در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٧ . میزان امکان استقرار مؤلفه نتایج منابع انسانی در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٨ . میزان امکان استقرار مؤلفه نتایج جامعه در کتابخانههای دانشگاههای علوم‌پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
٩. میزان امکان استقرار مؤلفه نتایج کلیدی عملکرد در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران تا چه اندازه است؟
10. آیا بین نظرهای کارکنان کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی آنها(جنسیت، رشته‌تحصیلی، سمت، نوع دانشگاه، مدرک تحصیلی، و سال‌های خدمت) در مورد امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی تفاوت وجود دارد؟
روش پژوهش: روش پژوهش حاضر پیمایشی از نوع توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه مدیران و کتابداران کتابخانههای سه دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، و شهید بهشتی بود که در مجموع مدیران و کتابداران کتابخانههای این سه دانشگاه (شامل کتابخانههای مرکزی و کتابخانههای دانشکده‌ای) در سال تحصیلی1390-1389، 135 نفر را شامل می‌شد. با توجه به اینکه در این پژوهش جامعه مورد نظر کوچک بود، نمونه‌گیری انجام نگرفت وکل جامعه 135 نفری مدیران و کتابداران مطالعه شد.
ابزار پژوهش: ابزار مورد استفاده برای گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. این پرسشنامه بر اساس نکات حاصل از مطالعه مبانی نظری و پیشینه پژوهش است. این پرسشنامه مشتمل بر نه بخش و چهل سؤال (علاوه بر قسمت مربوط به ویژگی‌های جمعیت شناختی) بود. برای بررسی روایی ابزار این پژوهش، ابتدا پرسشنامه در اختیار متخصصان در حوزه مدیریت و کتابداری و سنجش قرار گرفت و سپس با اعمال نظرهای این متخصصان روایی پرسشنامه تأیید شد. برای بررسی پایایی ابزار پژوهش، پرسشنامه در یک نمونة 30 نفری اجرا و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 98/ محاسبه شد. پس از انجام پژوهش در گروه 107 نفری، پایایی به روش آلفا مجدداً محاسبه شد. با توجه به این بررسی، پایایی کل پرسشنامه 97/ محاسبه شد. تجزیه و تحلیل آماری این پژوهش در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شد. در سطح آمار توصیفی از فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار در قالب جدول و نمودار استفاده شد. در سطح آمار استنباطی از روش آماری آزمون t یک نمونه ای، t مستقل، تحلیل واریانس یک طرفه، و آزمون تعقیبی ال اس دی[9] استفاده شده است.
تجزیه و تحلیل داده‌ها: در جدول 1 سؤال کلی محاسبه شده است. با توجه به اینکه میانگین نمره‌های مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی 99/104 است، با مقایسه این نمره با نمرة معیار80 و از آنجا که نمره میانگین نظرهای کارکنان کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی (99/104) از نمره 80 به طور معنی داری بالاتر است (سطح معنی‌داری صفر محاسبه شده است)، می‌توان گفت به نظر کارکنان، امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران وجود دارد.
جدول 1: میانگین، انحراف معیار، و t یک نمونه‌ای مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی
|
میانگین |
انحراف معیار |
نمرة معیار |
T |
df |
Sig |
|
99/104 |
29/26 |
80 |
73/9 |
104 |
00/ |
با توجه به اینکه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی از نه مؤلفه تشکیل شده، سؤال اصلی در قالب نه سؤال اختصاصی تجزیه و تحلیل شده است. به عبارت دیگر، امکان استقرار هرکدام از این مؤلفه‌ها به طور جداگانه در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران بررسی شده است.
در جدول 2 سؤال‌های 1 تا 9 محاسبه شده است. بر اساس یافته‌های جدول 2 مشهود است که میانگین نه مؤلفه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی عبارت است از: مؤلفه رهبری (30/16)، مؤلفه خط‌مشی و استراتژی(54/10)، مؤلفه‌کارکنان(55/13)، مؤلفه شراکت‌ها و منابع (62/12)، مؤلفه فرایندها (97/14)، مؤلفه نتایج مراجعان (88/6)، مؤلفه نتایج کارکنان (38/8)، مؤلفه نتایج جامعه (54/5)، و مؤلفه نتایج کلیدی عملکرد(80/15). با مقایسه میانگین هر مؤلفه با نمرة معیار مربوط به آن در جدول 2 دیده می‌شود که در هر مؤلفه، میانگین از نمرة معیار به طور معناداری بالاتر است (سطح معنی‌داری صفر محاسبه شده است) بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که از نظر کارکنان امکان استقرار نه مؤلفه رهبری، خط مشی و استراتژی، کارکنان، شراکت‌ها و منابع، فرایندها، نتایج مراجعان، نتایج کارکنان، نتایج جامعه، و نتایج کلیدی عملکرد درکتابخانه‌های دانشگاههای علوم پزشکی وجود دارد.
جدول2: میانگین، انحراف معیار، و t یک نمونه‌ای نه مؤلفه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی
|
مؤلفه‌ها |
میانگین |
انحراف معیار |
نمره معیار |
t |
df |
Sig |
|
رهبری |
30/16 |
22/5 |
12 |
53/8 |
106 |
00/ |
|
خط مشی و استراتژی |
54/10 |
06/3 |
8 |
58/8 |
106 |
00/ |
|
کارکنان |
55/13 |
10/4 |
10 |
94/8 |
106 |
00/ |
|
منابع و شراکت‌ها |
62/12 |
80/3 |
10 |
13/7 |
106 |
00/ |
|
فرایندها |
97/14 |
28/4 |
12 |
13/7 |
105 |
00/ |
|
نتایج مراجعان |
88/6 |
65/2 |
6 |
45/3 |
106 |
00/ |
|
نتایج کارکنان |
38/8 |
76/2 |
6 |
92/8 |
106 |
00/ |
|
نتایج جامعه |
54/5 |
78/1 |
4 |
90/8 |
105 |
00/ |
|
نتاشج کلیدی عملکرد |
80/15 |
56/4 |
12 |
61/8 |
106 |
00/ |
در سؤال 10 نظرهای کارکنان کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران بر اساس متغیرهای جمعیت‌شناختی آنها (جنسیت، رشته تحصیلی، سمت، دانشگاه، مدرک تحصیلی، و سال‌های خدمت) در مورد امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی بررسی شده است. برای بررسی معنی داری تفاوت نظرهای افراد بر حسب جنسیت از آزمون t مستقل استفاده شد. یافته‌ها در جدول 3 درج است.
جدول 3: میانگین، انحراف معیار، و نمرات t مستقل نظرهای کارکنان بر اساس جنسیت
|
|
مؤلفه‌ها |
جنسیت |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
df |
Sig |
|
1 |
رهبری |
مرد زن |
18 89 |
16/14 74/16 |
80/4 22/5 |
93/1- |
105 |
056/ |
|
2 |
خط مشی و استراتژی |
مرد زن |
18 89 |
77/9 69/10 |
66/2 12/3 |
16/1- |
105 |
24/ |
|
3 |
کارکنان |
مرد زن |
18 89 |
33/12 79/13 |
48/4 00/4 |
38/1- |
105 |
16/ |
|
4 |
شراکت‌ها و منابع |
مرد زن |
18 89 |
66/10 02/13 |
18/3 81/3 |
45/2- |
105 |
016/ |
|
5 |
فرایندها |
مرد زن |
17 89 |
05/13 33/15 |
72/4 12/4 |
03/2- |
104 |
04/ |
|
6 |
نتایج مراجعان |
مرد زن |
18 89 |
44/6 97/6 |
65/1 81/2 |
77/- |
105 |
44/ |
|
7 |
نتایج کارکنان |
مرد زن |
18 89 |
72/7 51/8 |
862 73/2 |
11/1- |
105 |
26/ |
|
8 |
نتایج جامعه |
مرد زن |
18 88 |
61/5 53/5 |
85/1 78/1 |
16/ |
104 |
86/ |
|
9 |
نتایج کلیدی عملکرد |
مرد زن |
18 89 |
61/15 84/15 |
23/4 65/4 |
19/- |
105 |
84/ |
|
10 |
کل |
مرد زن |
17 88 |
41/97 45/106 |
30/24 54/26 |
30/1- |
103 |
19/ |
همان‌طور که در جدول 3 مشهود است، در دو مورد (شراکت‌ها، منابع و فرایندها) بین دو جنس تفاوت معناداری وجود دارد (05/ >p). در این مورد با توجه به جدول 3 مشخص می‌شود که در متغیر فرایندها میانگین کارکنان مرد 05/13 و میانگین کارکنان زن 33/15 است بنابراین، زنان بیشتر از مردان به استقرار این مؤلفه معتقدند. در مورد شراکت‌ها هم از آنجا که میانگین کارکنان مرد 66/10 و میانگین کارکنان زن 02/13 است، بنابراین، زنان بیشتر از مردان به استقرار این مؤلفه معتقدند.
برای بررسی معنی داری تفاوت نظرهای افراد بر حسب سمت از آزمون t مستقل استفاده شد. یافته‌ها در جدول 4 درج است.
جدول 4: میانگین، انحراف معیار، و نمرات t مستقل نظرهای کارکنان بر اساس سمت
|
|
مؤلفه‌ها |
سمت |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
df |
Sig |
|
1 |
رهبری |
مدیر کتابدار |
12 95 |
16/15 45/16 |
16/5 24/5 |
802/- |
105 |
42/ |
|
2 |
خط مشی و استراتژی |
مدیر کتابدار |
12 95 |
50/9 67/10 |
17/3 04/3 |
25/1- |
105 |
21/ |
|
3 |
کارکنان |
مدیر کتابدار |
12 95 |
58/11 80/13 |
44/3 13/4 |
77/1- |
105 |
07/ |
|
4 |
شراکت‌ها و منابع |
مدیر کتابدار |
12 95 |
75/11 73/12 |
04/4 78/3 |
84/- |
105 |
40/ |
|
5 |
فرایندها |
مدیر کتابدار |
12 94 |
41/14 04/15 |
27/4 30/4 |
47/- |
104 |
63/ |
|
6 |
نتایج مراجعین |
مدیر کتابدار |
12 95 |
16/7 85/6 |
32/2 70/2 |
38/- |
105 |
70/ |
|
7 |
نتایج کارکنان |
مدیر کتابدار |
12 95 |
75/6 58/8 |
71/1 80/2 |
21/2- |
105 |
02/ |
|
8 |
نتایج جامعه |
مدیر کتابدار |
12 94 |
75/5 52/5 |
81/1 79/1 |
41/ |
104 |
67/ |
|
9 |
نتایج کلیدی عملکرد |
مدیر کتابدار |
12 95 |
66/14 94/15 |
55/3 67/4 |
91/- |
105 |
36/ |
|
10 |
کل |
مدیر کتابدار |
12 93 |
75/96 05/106 |
93/24 40/26 |
15/1- |
103 |
25/ |
همان‌طور که در جدول4 مشهود است، در یک مورد (نتایج کارکنان) بین دو سمت تفاوت معناداری وجود دارد (05/ >p). در این مورد با توجه به جدول 4، مشخص می‌شود که در متغیر نتایج کارکنان میانگین مدیران 75/6 و میانگین کتابداران 58/8 است، بنابراین، کتابداران بیشتر از مدیران به استقرار این مؤلفه معتقدند.
برای بررسی معنی داری تفاوت نظرهای افراد بر حسب رشته تحصیلی از آزمون t مستقل استفاده شد. یافته‌ها در جدول 5 درج شده است.
جدول 5: میانگین، انحراف معیار، و نمره‌های t مستقل نظرهای کارکنان بر اساس رشته تحصیلی
|
|
مؤلفه‌ها |
رشته تحصیلی |
تعداد |
میانگین |
انحراف معیار |
t |
df |
Sig |
||
|
1 |
رهبری |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
80/16 24/15 |
21/5 06/5 |
38/1 |
104 |
16/ |
||
|
2 |
خط مشی و استراتژی |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
62/10 34/10 |
06/3 16/3 |
41/ |
104 |
68/ |
||
|
3 |
کارکنان |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
62/13 44/13 |
81/3 90/4 |
19/ |
104 |
84/ |
||
|
4 |
شراکت‌ها و منابع |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
03/13 58/11 |
84/3 62/3 |
76/1 |
104 |
08/ |
||
|
5 |
فرایندها |
کتابدار غیرکتابدار |
77 28 |
58/15 42/13 |
15/4 32/4 |
32/2 |
103 |
02/ |
||
|
6 |
نتایج مراجعان |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
96/6 68/6 |
58/2 91/2 |
46/ |
104 |
64/ |
||
|
7 |
نتایج کارکنان |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
64/8 75/7 |
59/2 13/3 |
48/1 |
104 |
14/ |
||
|
8 |
نتایج جامعه |
کتابدار غیرکتابدار |
76 29 |
63/5 34/5 |
82/1 73/1 |
72/ |
103 |
46/ |
||
|
9 |
نتایج کلیدی عملکرد |
کتابدار غیرکتابدار |
77 29 |
03/16 27/15 |
64/4 42/4 |
76/ |
104 |
44/ |
||
|
10 |
کل |
کتابدار غیرکتابدار |
76 28 |
94/106 46/100 |
16/26 67/26 |
11/1 |
102 |
26/ |
||
همان‌طور که در جدول 5 مشهود است، در یک مورد (فرایندها) بین دو رشته تحصیلی تفاوت معناداری وجود دارد (05/ >p). در این مورد با توجه به جدول 5، مشخص می‌شود که در متغیر نتایج کارکنان میانگین نمره‌های کارکنان با رشته تحصیلی کتابداری 58/15 و میانگین نمره‌های کارکنان با رشته تحصیلی غیر کتابداری 42/13 است. بنابراین، کارکنان با رشته تحصیلی کتابدار بیشتر از کارکنان با رشته تحصیلی غیر کتابدار به استقرار این مؤلفه معتقدند. از آنجا که تحصیلات در چهار سطح دیپلم، کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد و بالاتر در نظر گرفته شده است، برای تعیین گروه‌های متفاوت با استفاده از آزمون تعقیبی ال. اس. دی، زوج‌های متفاوت تعیین شد. یافته‌ها در جدول 6 درج شده است.
جدول 6: مقایسه‌های زوجی در مورد تفاوت نظرهای افراد در خصوص شراکت‌ها و منابع
|
تحصیلات |
تحصیلات |
میانگین تفاوت |
خطای معیار |
Sig |
|
دیپلم |
کاردانی کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
46/1 02/3- 36/2- |
87/1 23/1 34/1 |
43/ 01/ 08/ |
|
کاردانی |
دیپلم کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
46/1- 49/4- 83/3- |
87/1 55/1 64/1 |
43/ 005/ 02/ |
|
کارشناسی |
دیپلم کاردانی کارشناسی ارشد و بالاتر |
02/3 49/4 66/ |
23/1 55/1 83/ |
01/ 005/ 43/ |
|
کارشناسی ارشد و بالاتر |
دیپلم کاردانی کارشناسی |
36/2 83/3 66/- |
34/1 64/1 83/ |
08/ 02/ 43/ |
با توجه به جدول 6 در سه مورد زوجی دیپلم –کارشناسی و کاردانی – کارشناس، و کاردانی – کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد نسبت به مؤلفه شراکت‌ها و منابع تفاوت معناداری وجود دارد.
جدول 7: مقایسه‌های زوجی در مورد تفاوت نظرهای افراد در خصوص مؤلفه فرایندها
|
تحصیلات |
تحصیلات |
میانگین تفاوت |
خطای معیار |
Sig |
|
دیپلم |
کاردانی کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
55/ 51/3- 88/3- |
17/2 46/1 58/1 |
79/ 018/ 016/ |
|
کاردانی |
دیپلم کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
55/- 07/4- 44/4- |
17/2 76/1 86/1 |
79/ 023/ 019/ |
|
کارشناسی |
دیپلم کاردانی کارشناسی ارشد و بالاتر |
51/3 07/4 37/- |
46/1 76/1 94/ |
018/ 023/ 69/ |
|
کارشناسی ارشد و بالاتر |
دیپلم کاردانی کارشناسی |
88/3 44/4 37/- |
58/1 86/1 94/ |
016/ 019/ 69/ |
با توجه به جدول 7 در چهار مدرک تحصیلی زوجی دیپلم –کارشناسی، دیپلم – کارشناسی ارشد و بالاتر، کاردانی - کارشناسی و کاردانی – کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد نسبت به مؤلفه فرایندها تفاوت معناداری وجود دارد.
جدول 8: مقایسه‌های زوجی در مورد تفاوت نظرهای افراد در خصوص مؤلفه نتایج کارکنان
|
تحصیلات |
تحصیلات |
میانگین تفاوت |
خطای معیار |
Sig |
|
دیپلم |
کاردانی کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
33/1 87/1- 33/1- |
37/1 90/ 98/ |
33/ 041/ 17/ |
|
کاردانی |
دیپلم کارشناسی کارشناسی ارشد و بالاتر |
33/1- 20/3- 66/2- |
37/1 13/1 20/1 |
34/ 006/ 29/ |
|
کارشناسی |
دیپلم کاردانی کارشناسی ارشد و بالاتر |
87/1 20/3 54/ |
90/ 13/1 61/ |
41/ 006/ 37/ |
|
کارشناسی ارشد و بالاتر |
دیپلم کاردانی کارشناسی |
33/1 66/2 54/- |
98/ 20/1 61/ |
17/ 02/ 37/ |
با توجه به جدول 8 در سه مدرک تحصیلی زوجی دیپلم–کارشناسی، کاردانی- کارشناسی و کاردانی – کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد نسبت به مؤلفه نتایج کارکنان تفاوت معناداری وجود دارد.
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج این پژوهش نشان داد که امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانههای سه دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، و شهید بهشتی وجود دارد و در هیچ یک از نه مؤلفه تفاوت معناداری بین سه دانشگاه مشاهده نشد. همچنین دایز و دیگران (2005) در پژوهشی با عنوان "سرآمدی و کیفیت در کتابخانههای دانشگاهی اسپانیا" طرح آزمایشی ارزیابی کتابخانههای دانشگاهی با استفاده از مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی را در نه مورد از کتابخانههای دانشگاه اسپانیا اجرا کردند. نتایج حاصل از مطالعه مزبور نشان داد که مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در این کتابخانهها معتبر است و امکان استفاده از این مدل در کتابخانهها وجود دارد. هرگت و هیرل (2007) در پژوهشی دیگر با عنوان "سرآمدی درکتابخانه‌ها: روش و رویکردی نظام‌مند و منسجم" نشان دادند که مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی قابل انطباق به بخش‌های غیرانتفاعی مانند کتابخانه بوده، باعث آشکار شدن نقاط ضعف و قوت خدمات کتابخانه می‌شوند.
بررسی سؤال10 نشان داد که بین نظرهای کارکنان به تفکیک جنسیت در دو مؤلفه شراکت‌ها و منابع، و فرایندها تفاوت معناداری مشاهده شد؛ به طوری که زنان بیشتر از مردان به امکان استقرار این دو مؤلفه معتقدند.
بین نظرهای کارکنان به تفکیک سمت در مؤلفه نتایج کارکنان تفاوت معناداری مشاهده شد؛ طوری که کتابداران بیشتر از مدیران به استقرار این مؤلفه معتقدند.
بین نظرهای کارکنان به تفکیک رشته تحصیلی در مؤلفه فرایندها تفاوت معناداری مشاهده شد؛ طوری که کارکنان با رشته تحصیلی کتابدار بیشتر از کارکنان با رشته تحصیلی غیر کتابدار به استقرار این مؤلفه معتقدند.
بین نظرهای کارکنان به تفکیک مدرک تحصیلی در سه مؤلفه شراکت‌ها و منابع، فرایندها و نتایج کارکنان تفاوت معناداری مشاهده شد. در مؤلفه شراکت‌ها و منابع در سه مورد زوجی دیپلم –کارشناسی، کاردانی– کارشناسی و کاردانی - کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد تفاوت معناداری مشاهده شد؛ به طوری که با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان گفت که: 1- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه شراکت‌ها و منابع بیشترمعتقدند؛ 2- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه شراکت‌ها و منابع بیشتر معتقدند و 3- افراد با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به استقرار مؤلفه شراکت‌ها و منابع بیشترمعتقدند.
در مؤلفه فرایندها در چهار مدرک تحصیلی زوجی دیپلم –کارشناسی، دیپلم – کارشناسی ارشد و بالاتر، کاردانی - کارشناسی و کاردانی – کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد نسبت به مؤلفه فرایندها تفاوت معناداری مشاهده شد؛ به طوری که با توجه به نتایج به‌دست آمده می‌توان گفت: 1- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند؛ 2- افراد با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند؛ 3- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند و 4- افراد با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند.
در مؤلفه نتایج کارکنان در سه مدرک تحصیلی زوجی دیپلم –کارشناسی، کاردانی- کارشناسی و کاردانی، کارشناسی ارشد و بالاتر با توجه به اینکه 05/>p است، بین نظرهای افراد نسبت به مؤلفه نتایج کارکنان تفاوت معناداری مشاهده شد؛ به طوری که با توجه به نتایج به دست آمده می‌توان گفت: 1- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند؛ 2- افراد با مدرک کارشناسی به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند و3- افراد با مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر به استقرار مؤلفه فرایندها بیشتر معتقدند.
بین نظرهای کارکنان به تفکیک سوال‌های خدمت و دانشگاه در نه مؤلفه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی تفاوت معناداری مشاهده نشد.
در پایان، می‌توان نتیجه گرفت که بررسی امکان‌سنجی مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی، ایران، تهران، و شهید بهشتی کاربردهای اجرایی متعددی در محیط کتابخانه دارد؛ از جمله این موارد: آگاهی بخشیدن به مدیران و کتابداران کتابخانههای سه دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، و شهید بهشتی از وضعیت موجود و مطلوب کتابخانهها و اتخاذ و اجرای برنامه ریزی صحیح برای رسیدن به وضعیت مطلوب، آشنایی مدیران و کتابداران کتابخانههای این سه دانشگاه با خدمات مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی برای ارتقا و بهبود خدمات و وظایف کتابخانهها، شناسایی نقاط قوت و ضعف کتابخانهها در زمینه خدمت‌رسانی به کاربران. همچنین، با تعیین وضعیت موجود و مطلوب کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران از نظر میزان آمادگی برای پیاده سازی مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی، نیاز سنجی امکانات و تسهیلات لازم برای استقرار این مدل به راحتی انجام می‌پذیرد. با توجه به نتایج این پژوهش، از آنجا که امکان استقرار مؤلفه‌های مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی در کتابخانههای دانشگاههای علوم پزشکی تهران وجود دارد، این سه دانشگاه می‌توانند با آگاهی از وضعیت کتابخانههای خود در تعیین امکان استقرار نه مؤلفه مدل مدیریت کیفیت بنیاد اروپایی، برای خود ارزیابی بخش‌های مختلف کتابخانههای خود از این مدل استفاده کنند.
)